Aftöz Ülser (Ağız Yarası) Tedavisi Hakkında Kapsamlı Rehber
Aftöz ülserler, halk arasında "aft" veya "ağız yarası" olarak bilinen, ağız mukozasında (dudak içi, yanak içi, dil, diş eti, yumuşak damak) ortaya çıkan, sarı-beyaz renkli, kenarları kırmızı, oldukça ağrılı küçük ülserlerdir. Genellikle 7-10 gün içinde kendiliğinden iyileşirler, ancak tekrarlayıcı özellikte olabilirler (tekrarlayan aftöz stomatit). Tedavi, ağrıyı hafifletmeyi, iyileşmeyi hızlandırmayı ve tekrarları önlemeyi amaçlar.
Tedavi Yaklaşımları
Tedavi, ülserin şiddetine, sıklığına ve boyutuna göre değişir. Temel olarak iki ana başlıkta incelenebilir:
- Semptomatik Tedavi (Belirtilere Yönelik): Ağrıyı azaltmak ve iyileşme sürecini konforlu hale getirmek.
- Nedene Yönelik ve Koruyucu Tedavi: Altta yatan sebebi bulup ortadan kaldırmak ve yeni aft oluşumunu engellemek.
1. Semptomatik ve Topikal (Yerel) Tedaviler
Bu tedaviler, çoğu hafif-orta şiddetteki aft için ilk basamaktır. Reçetesiz satılan birçok ürün bulunur.
- Ağrı Kesiciler ve Anestezikler: Ağrıyı geçici olarak dindirir, özellikle yemek yemeden önce kullanılması rahatlık sağlar. Benzokain, lidokain içeren jeller veya spreyler.
- Koruyucu Bariyer Oluşturan Ürünler: Ülserin üzerinde bir film tabakası oluşturarak, tahrişi ve ağrıyı azaltır. Örneğin, karboksimetilselüloz bazlı yama veya jeller.
- Antiseptik ve Anti-inflamatuar Gargaralar/Ajanlar: Ağız hijyenini sağlayarak ikincil enfeksiyon riskini azaltır ve iltihabı hafifletir. Klorheksidin glukonat içeren gargaralar (uzun süre kullanımda dişlerde lekelenme yapabilir), benzidamin HCl içeren spreyler.
- Kortikosteroid İçeren Topikal Merhemler/Jeller: Özellikle şiddetli ve erken dönemdeki aftlarda, iltihabı ve ağrıyı hızla azaltmak için kullanılır. Triamsinolon asetonid gibi. Mutlaka hekim önerisiyle kullanılmalıdır.
- Gümüş Nitrat Uygulaması: Hekim tarafından aft üzerine uygulanır. Ağrıyı hızla keser ancak iyileşme sürecini kısaltmayabilir.
2. Sistemik (Ağızdan veya Enjeksiyonla) Tedaviler
Çok sık tekrarlayan, çok sayıda, büyük (major) veya ağır seyirli aftlarda, hekim kontrolünde başvurulan yöntemlerdir.
- Sistemik Kortikosteroidler: Çok şiddetli atakları kontrol altına almak için kısa süreli kullanılabilir.
- Bağışıklık Sistemini Düzenleyici İlaçlar (İmmünomodülatörler): Kolşisin, azatioprin, talidomid, dapson gibi ilaçlar dirençli ve şiddetli vakalarda kullanılır. Ciddi yan etkileri olabileceğinden yakın takip gerektirir.
- Vitamin ve Mineral Takviyeleri: Eksikliği saptanırsa; B12 vitamini, folik asit, demir, çinko takviyesi yapılır. Bu, özellikle tekrarlayan aftların önlenmesinde etkili olabilir.
3. Yaşam Tarzı ve Diyet Önlemleri (Korunma ve Tekrarın Önlenmesi)
Bu adım, tedavinin en önemli parçalarından biridir.
- Tahriş Edici Gıdalardan Kaçının: Çok baharatlı, asitli (domates, narenciye, sirke), tuzlu, sert ve kuru yiyecekler (cips, tost) aftı tetikleyebilir veya ağrıyı artırabilir.
- Ağız Hijyenine Dikkat Edin: Yumuşak kıllı bir diş fırçası kullanın. Sodyum lauril sülfat (SLS) içermeyen diş macunlarını tercih edebilirsiniz (bu madde bazı kişilerde aft oluşumunu tetikleyebilir).
- Stres Yönetimi: Stres, aft oluşumunda önemli bir tetikleyicidir. Meditasyon, yoga, egzersiz gibi yöntemler faydalı olabilir.
- Hormonal Faktörler: Bazı kadınlarda adet dönemi öncesi aft çıkabilir. Bu durumda bir jinekolog ile görüşmek faydalı olabilir.
- Altta Yatan Hastalıkların Taranması: Çölyak hastalığı, inflamatuar bağırsak hastalıkları (Crohn, ülseratif kolit), Behçet hastalığı gibi sistemik hastalıkların bir bulgusu olabilir. Özellikle şiddetli ve inatçı aftlarda bu yönde araştırma yapılmalıdır.
- Travmadan Kaçının: Yanak/dil ısırma, sert diş fırçalama, kötü uyumlu protez veya diş telleri aft sebebi olabilir. Diş hekiminize danışın.
Ne Zaman Doktora Başvurmalı?
Aşağıdaki durumlarda mutlaka bir doktora (dermatolog, kulak-burun-boğaz uzmanı veya diş hekimi) görünmelisiniz:
- Aftlar 2 hafta içinde iyileşmiyorsa,
- Çok sık (ayda birkaç kez) tekrarlıyorsa,
- Aftlar giderek daha büyük ve ağrılı oluyorsa,
- Ağızda 3-4'ten fazla aft aynı anda varsa,
- Ağrı, yemek yeme-içme yetinizi ciddi şekilde kısıtlıyorsa,
- Ateş, diğer cilt lezyonları, eklem ağrısı gibi başka belirtiler eşlik ediyorsa,
- Reçetesiz tedavilerle yanıt alınamıyorsa.
Özetle
Aftöz ülser tedavisi kişiye özeldir. Hafif vakalarda topikal ağrı kesiciler ve koruyucu önlemler yeterli olurken, şiddetli ve tekrarlayan durumlarda altta yatan nedenin araştırılması ve hekim gözetiminde daha güçlü ilaçların kullanılması gerekebilir. En etkili strateji, bireysel tetikleyicileri belirlemek ve onlardan kaçınmak, aynı zamanda ağız sağlığını ve genel sağlığı en iyi durumda tutmaktır. |
.webp "Bağırsak Ülseri Belirtileri ve Tedavisi")
