Ağız Ülseri (Aft) Nedir?
Ağız ülseri, halk arasında "aft" olarak bilinen, ağız içinde dil, yanak içleri, diş etleri, dudak içi veya yumuşak damakta ortaya çıkan küçük, ağrılı, yuvarlak veya oval şekilli yaralardır. Genellikle sarımsı-beyaz bir merkezi ve kırmızı bir kenarı vardır. Çoğu zararsızdır ve 1-2 hafta içinde kendiliğinden iyileşir, ancak tekrarlayıcı olabilir ve yemek yeme, konuşma gibi günlük aktiviteleri zorlaştırabilir.
Ağız Ülserinin Başlıca Nedenleri
Ağız ülserlerinin kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genellikle tek bir faktöre değil, birkaç faktörün birleşimine bağlı olarak ortaya çıkar. Başlıca nedenler şunlardır:
- Travma ve Fiziksel Yaralanmalar: En yaygın nedenlerdendir. Yanak veya dili ısırmak, sert yiyecekler (cips, sert ekmek kabuğu), sıcak yiyecek-içeceklerin neden olduğu yanıklar, kırık veya keskin kenarlı dişler, uyumsuz protezler veya diş telleri ağız içi dokusunu zedeleyerek ülsere yol açabilir.
- Stres ve Duygusal Faktörler: Yoğun stres, kaygı ve yorgunluk, bağışıklık sistemini etkileyerek veya vücuttaki hormonal dengeyi değiştirerek aft oluşumunu tetikleyebilir.
- Beslenme Eksiklikleri ve Hassasiyetler:
- Vitamin ve Mineral Eksiklikleri: Özellikle B12 vitamini, demir, folik asit (B9) ve çinko eksiklikleri sık görülen tetikleyicilerdir.
- Gıda Hassasiyetleri: Çikolata, kahve, çilek, yumurta, kuruyemiş, peynir, baharatlı veya asitli yiyecekler (domates, turunçgiller, sirke) bazı bünyelerde afta neden olabilir.
- Sodyum Lauril Sülfat (SLS): Birçok diş macununda bulunan bu köpürtücü madde, ağız dokusunu tahriş ederek ülser oluşumuna katkıda bulunabilir.
- Hormonal Değişiklikler: Özellikle kadınlarda adet dönemi, gebelik veya menopoz gibi hormonal dalgalanmaların yaşandığı zamanlarda aft sıklığı artabilir.
- Bağışıklık Sistemi Tepkileri: Vücudun bağışıklık sisteminin, henüz tam olarak anlaşılamayan nedenlerle ağız mukozasındaki kendi hücrelerine saldırması sonucu oluşabilir. Stres veya enfeksiyonlar bu tepkiyi tetikleyebilir.
- Sistemik (Tüm Vücudu İlgilendiren) Hastalıklar:
- Çölyak Hastalığı: Gluten intoleransı.
- İnflamatuar Bağırsak Hastalıkları: Crohn hastalığı veya ülseratif kolit.
- Behçet Hastalığı: Ağız ülserleri bu hastalığın en belirgin ve sık görülen bulgularındandır.
- Otoimmün Hastalıklar: Lupus (SLE) gibi.
- HIV/AIDS: Bağışıklık sisteminin zayıflaması.
- Enfeksiyonlar: Bazı viral (uçuk virüsü - HSV hariç, genellikle aft HSV'den farklıdır), bakteriyel veya mantar enfeksiyonları ağız ülserlerini tetikleyebilir veya şiddetlendirebilir.
- İlaçlar: Bazı ağrı kesiciler, beta-blokerler, kemoterapi ilaçları veya radyoterapi ağız mukozasını etkileyerek ülsere neden olabilir.
- Genetik Yatkınlık: Ailesinde sık aft görülen bireylerde, aft oluşma riski daha yüksektir.
Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?
Aşağıdaki durumlarda mutlaka bir doktora (dermatolog, kulak-burun-boğaz uzmanı veya diş hekimi) danışmak gerekir:
- Ülserler 2 haftadan uzun süre iyileşmezse.
- Çok sık (ayda birkaç kez) tekrarlıyorsa.
- Olağan dışı büyükse (1 cm'den büyük).
- Ağrı şiddetliyse ve reçetesiz ilaçlarla kontrol altına alınamıyorsa.
- Ateş, ishal, deri döküntüsü, baş ağrısı veya boyun lenf bezlerinde şişme gibi başka belirtiler eşlik ediyorsa.
- Yutma güçlüğüne neden oluyorsa.
Önlem ve Tedaviye Yönelik İpuçları
- Korunma: Sert ve tahriş edici gıdalardan kaçının, stres yönetimi tekniklerini uygulayın, dengeli beslenin ve ağız hijyenine özen gösterin. SLS içermeyen diş macunları kullanmayı deneyebilirsiniz.
- Semptomatik Tedavi: Ağrıyı hafifletmek ve iyileşmeyi hızlandırmak için doktor veya eczacı önerisiyle topikal (bölgesel) krem/jel, gargara veya ağız spreyleri kullanılabilir. Tuzlu su veya karbonatlı su ile gargara yapmak da rahatlatıcı olabilir.
- Altta Yatan Nedenin Araştırılması: Tekrarlayan ve şiddetli durumlarda, doktorunuz vitamin eksikliği, gıda alerjisi veya sistemik bir hastalık olup olmadığını araştırmak için testler isteyebilir.
Unutulmamalıdır ki, bu bilgiler genel bilgilendirme amaçlıdır. Kişisel tedavi için her zaman bir sağlık uzmanına danışmak en doğru yoldur. |
.webp "Bağırsak Ülseri Belirtileri ve Tedavisi")
