Ağız ülseri neden olur?

Ağızda ortaya çıkan ve günlük yaşamı olumsuz etkileyen küçük yaralar, genellikle aft olarak adlandırılır. Bu yaraların oluşumunda travma, stres, beslenme alışkanlıkları ve bazı sistemik hastalıklar gibi çeşitli faktörler rol oynayabilir. İyileşme sürecini hızlandırmak ve tekrarlarını önlemek için alınabilecek pratik önlemler bulunmaktadır.

Konu kakkında 1 soru soruldu ve cevaplandı

Ağız Ülseri (Aft) Nedir?

Ağız ülseri, halk arasında "aft" olarak bilinen, ağzın iç yüzeyinde (dudak, yanak içi, dil, diş eti veya yumuşak damakta) ortaya çıkan küçük, ağrılı, yuvarlak veya oval şekilli yaralardır. Genellikle sarımsı-beyaz bir merkezi ve kırmızı bir halesi vardır. Çoğunlukla 1-2 hafta içinde iz bırakmadan iyileşirler, ancak tekrarlayabilirler.

Ağız Ülserinin Başlıca Nedenleri

Aftların kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genellikle tetikleyici faktörlerin bir kombinasyonu sonucu ortaya çıktığı düşünülmektedir. Başlıca nedenler şunlardır:

Travma ve Fiziksel Hasar: En yaygın nedenlerdendir. Yanlışlıkla yanağı/dili ısırmak, sert yiyecekler (cips, sert ekmek kabuğu), sıcak yiyecek-içecekler, kırık veya keskin kenarlı diş/dolgu, protez veya braketlerin tahrişi ile oluşur.
Stres ve Duygusal Faktörler: Yoğun stres, kaygı ve yorgunluk, bağışıklık sistemini etkileyerek aft oluşumunu tetikleyebilir.
Beslenme Eksiklikleri ve Gıda Hassasiyetleri:
- Vitamin ve Mineral Eksiklikleri: Özellikle B12 vitamini, demir, folik asit ve çinko eksiklikleri sık görülen nedenler arasındadır.
- Bazı Gıdalar: Asitli ve baharatlı yiyecekler (domates, turunçgiller, sirke), çikolata, kahve, fındık, fıstık, peynir ve gluten içeren gıdalar hassasiyeti olan kişilerde afta yol açabilir.
Hormonal Değişiklikler: Özellikle kadınlarda adet dönemi öncesi veya hamilelik gibi hormonal dalgalanmaların yaşandığı zamanlarda aft görülme sıklığı artabilir.
Bağışıklık Sistemi Tepkileri: Vücudun, henüz tam anlaşılamayan bir mekanizmayla, ağız mukozasındaki bazı proteinlere karşı verdiği otoimmün bir tepki olabileceği düşünülmektedir.
Sistemik (Tüm Vücudu İlgilendiren) Hastalıklar:
- Çölyak Hastalığı: Gluten intoleransı.
- İnflamatuar Bağırsak Hastalıkları: Crohn hastalığı, ülseratif kolit.
- Behçet Hastalığı: Ağız ülserleri bu hastalığın en belirgin ve sık görülen bulgusudur.
- Otoimmün Hastalıklar: Lupus (SLE) gibi.
Bazı İlaçlar: Ağrı kesiciler, beta-blokerler, kemoterapi ilaçları ve radyoterapi ağız mukozasını etkileyerek ülsere neden olabilir.
Sigara İçmeyi Bırakma: Sigarayı bıraktıktan sonraki ilk haftalarda vücudun değişen kimyasına bağlı olarak geçici aft artışı görülebilir.
Genetik Yatkınlık: Ailesinde sık aft görülen kişilerde daha yüksek oranda rastlanır.

Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?

Aftlar genellikle zararsızdır. Ancak aşağıdaki durumlarda mutlaka bir doktora (dermatolog, kulak-burun-boğaz uzmanı veya diş hekimi) danışmak gerekir:

Ülserler 2 haftadan uzun süredir iyileşmiyorsa,
Çok sık (ayda birkaç kez) tekrarlıyorsa,
Çok büyükse (1 cm'den büyük) veya ağızda yaygın olarak çıkıyorsa,
Şiddetli ağrı varsa ve yeme-içmeyi engelliyorsa,
Ateş, ishal, baş ağrısı veya deri döküntüsü gibi başka belirtiler eşlik ediyorsa,
Reçetesiz tedavilere yanıt vermiyorsa.

Önlem ve Evde Bakım Önerileri

Yumuşak Diş Fırçası Kullanın: Ağız içi tahrişini azaltır.
Tahriş Edici Gıdalardan Kaçının: Asitli, baharatlı, sert ve tuzlu yiyecekleri sınırlayın.
Stres Yönetimi: Stresi azaltacak aktiviteler (yoga, meditasyon, yürüyüş) faydalı olabilir.
Dengeli Beslenin: Vitamin ve mineral eksikliklerini önlemek için dengeli beslenin. Gerekirse doktor kontrolünde takviye alın.
Ağız Hijyenine Dikkat Edin: Düzenli ve nazik ağız bakımı önemlidir. Alkol içermeyen ağız gargaraları kullanılabilir.
Travmadan Korunun: Sert yiyecekleri dikkatli yiyin, ağız içini ısırmamaya çalışın.

Ağız ülserleri çoğunlukla kendiliğinden geçen ve yaşam kalitesini geçici olarak etkileyen bir durum olsa da, altta yatan ciddi bir hastalığın belirtisi de olabileceğinden, uzun süreli ve tekrarlayan durumlarda tıbbi değerlendirme şarttır.