Bağırsakta ülseratif kolit nasıl bir hastalıktır?

Kalın bağırsağın iç yüzeyinde kronik iltihap ve ülserlerle seyreden, hayat boyu sürebilen bir hastalık olan ülseratif kolit, yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir. Bu yazı, hastalığın nasıl tanındığını, belirtilerini, nedenlerini ve güncel tedavi seçeneklerini detaylı bir şekilde ele alarak, hastalık sürecini anlamanıza ve yönetmenize yardımcı olacak kapsamlı bir rehber sunuyor.

Konu kakkında 1 soru soruldu ve cevaplandı

Ülseratif Kolit Nedir? Temel Tanım

Ülseratif kolit, inflamatuar bağırsak hastalıkları (İBH) grubundan, kalın bağırsağın (kolon) iç yüzeyini (mukoza ve submukoza) tutan kronik, otoimmün bir iltihabi hastalıktır. Hastalık genellikle rektumdan başlar ve sürekli bir yayılımla kolonun daha yukarı kısımlarına doğru ilerleyebilir. Tutulumun yaygınlığına göre sınıflandırılır. Bağırsak duvarında ülserler (yaralar), ödem ve kanamaya yol açan diffüz bir inflamasyon ile karakterizedir. Hastalık aktif dönemler (alevlenme) ve semptomsuz dönemler (remisyon) şeklinde seyreder.

Hastalığın Özellikleri ve Tutulum Bölgeleri

Süreklilik: Tutulum rektumdan başlar ve kesintisiz bir şekilde yukarıya, çıkan kolona doğru uzanır. Bu, diğer bir önemli İBH olan Crohn hastalığından ayırt edici bir özelliktir.
Tutulum Derinliği: İltihap sadece bağırsağın en iç katmanlarıyla (mukoza ve submukoza) sınırlıdır. Tüm katmanları tutan Crohn hastalığının aksine, bu nedenle fistül veya striktür gibi komplikasyonlar çok daha nadirdir.
Sınıflandırma (Tutulum Yaygınlığına Göre):
- Ülseratif Proktit: Sadece rektumu tutar. En hafif formudur.
- Proktosigmoidit: Rektum ve sigmoid kolonu (kalın bağırsağın son kısmı) tutar.
- Sol Taraflı Kolit: İltihap splenik fleksuraya (dalak bükümüne) kadar uzanır.
- Yaygın veya Pankolit: Tüm kolonu tutar. En şiddetli formlardan biridir.

Belirti ve Bulguları Nelerdir?

Belirtiler hastalığın aktivitesine ve tutulumun yaygınlığına göre değişiklik gösterir. En sık görülen semptomlar:

Kanlı ve mukuslu (sümüksü) ishal: En karakteristik belirtisidir. Sıklık ve aciliyet hissi eşlik edebilir.
Karın ağrısı ve kramplar: Özellikle dışkılama öncesi ve sırasında görülür.
Rektal kanama: Bazen ishal olmadan sadece parlak kırmızı kanama şeklinde de olabilir.
Tenesmus: Bağırsağın boşalmadığı hissiyle sık sık ve acil dışkılama ihtiyacı.
Sistemik belirtiler: Ateş, halsizlik, iştahsızlık, kilo kaybı.
Ekstraintestinal belirtiler: Hastalık sadece bağırsakla sınırlı değildir. Eklem ağrıları (artrit), cilt lezyonları (eritema nodozum, pyoderma gangrenozum), göz iltihabı (üveit, episklirit) ve karaciğer tutulumu (primer sklerozan kolanjit) görülebilir.

Nedenleri ve Tetikleyici Faktörler

Kesin nedeni tam olarak bilinmemektedir. Genetik yatkınlığı olan bireylerde, çevresel faktörlerin (enfeksiyonlar, diyet, stres) tetiklediği anormal bir bağışıklık sistemi (otoimmün) yanıtının, bağırsak mukozasına saldırması sonucu geliştiği düşünülmektedir. Ailesinde İBH öyküsü olanlarda risk artar. Sigara içmenin ülseratif kolit üzerinde koruyucu etkisi olduğu gözlemlenmiş olsa da, bu bir tedavi yöntemi olarak asla önerilmez.

Tanı Nasıl Konulur?

Tanı, klinik bulgular, endoskopik görüntüleme ve patolojik incelemelerin birleştirilmesiyle konur.

Kolonoskopi ve Biyopsi: Altın standart tanı yöntemidir. Kolonun iç yüzeyinin direktttttttttttt görülmesini ve şüpheli bölgelerden biyopsi alınmasını sağlar. Ülseratif kolitte tipik olarak sürekli tutulum, kırılgan ve kanayan mukoza, ülserler ve psödopolipler görülür.
Laboratuvar Testleri: Kan sayımı (anemi), inflamasyon belirteçleri (CRP, sedimentasyon), dışkıda inflamasyon belirteçleri (kalprotektin, laktoferrin) yardımcı testlerdir.
Görüntüleme: Baryumlu kolon grafisi veya BT/MR enterografi gibi yöntemler bazen kullanılır.

Tedavi Seçenekleri Nelerdir?

Tedavinin amacı, aktif hastalığı kontrol altına alarak semptomları gidermek (indüksiyon tedavisi) ve uzun süreli remisyonu sağlamaktır (idame tedavisi). Tedavi hastalığın şiddetine ve tutulum yerine göre planlanır.

5-ASA Grubu İlaçlar (Mesalazin): Hafif-orta şiddetteki hastalıkta ilk basamak tedavidir. Ağızdan veya rektal yoldan (fitil, lavman) uygulanır.
Kortikosteroidler: Orta-şiddetli alevlenmeleri kontrol etmek için kullanılır. Uzun süreli kullanımdan kaçınılır, idame tedavisinde etkili değildir.
İmmünomodülatörler (Azatioprin, 6-MP): Steroid bağımlı veya sık alevlenen hastalarda idame tedavisi için kullanılır. Etkileri geç başlar.
Biyolojik Tedaviler: TNF-alfa inhibitörleri (infliximab, adalimumab, golimumab), integrin inhibitörleri (vedolizumab) ve JAK inhibitörleri (tofacitinib) gibi ilaçlar, orta-şiddetli aktif hastalıkta ve diğer tedavilere yanıt vermeyen durumlarda kullanılır. Hastalığın altındaki immün mekanizmaları hedef alır.
Cerrahi Tedavi: İlaçlara yanıt vermeyen şiddetli hastalık, toksik megakolon, kontrol edilemeyen kanama, perforasyon veya kanser öncüsü değişiklikler (displazi) durumunda gündeme gelir. Total kolektomi (tüm kalın bağırsağın alınması) kalıcı bir tedavi sağlar. İnce bağırsaktan bir kese yapılarak anüse bağlanması (ileal poş-anal anastomoz) ile doğal yoldan dışkılama mümkün olabilir.

Olası Komplikasyonlar ve Uzun Dönem Takip

Toksik Megakolon: Kolonun genişleyip incelmesi ve delinme riskinin arttığı, hayatı tehdit eden acil bir durum.
Kolon Kanseri Riski: Özellikle yaygın ve uzun süreli (8-10 yıldan fazla) hastalığı olanlarda risk artar. Bu nedenle düzenli kolonoskopik takip ve biyopsi (surveillance) çok önemlidir.
Şiddetli Kanama ve Perforasyon.
Yaşam Kalitesinde Bozulma: Kronik ağrı, yorgunluk ve sosyal kısıtlılıklara yol açabilir.

Sonuç

Ülseratif kolit, ömür boyu süren kronik bir hastalıktır, ancak uygun tedavi ve düzenli takiple hastaların büyük çoğunluğu normal veya normale yakın bir yaşam sürdürebilir. Tedavi ve takip süreci gastroenterolog, hasta ve gerektiğinde diyetisyen, psikolog gibi diğer sağlık profesyonellerini içeren multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Hastalık hakkında bilgilenmek, tedaviye uyum sağlamak ve doktorla açık iletişim kurmak, sürecin başarılı yönetilmesinin temel taşlarıdır.

Yeni Soru Sor / Yorum Yap