Basınç Ülseri Hemşirelik Bakımında Kritik Noktalar
Basınç ülseri (dekübit ülser, yatak yarası), uzun süreli basınç, sürtünme veya makaslama kuvvetlerine bağlı olarak deri ve altı dokularda gelişen hasardır. Hemşirelik bakımı, ülserin önlenmesi, mevcut ülserin iyileştirilmesi ve komplikasyonların engellenmesinde merkezi bir rol oynar. Bakımda dikkat edilmesi gerekenler şunlardır:
1. Risk Değerlendirmesi ve Erken Tanı
- Hastanın risk düzeyi, Braden, Norton veya Waterlow gibi geçerliliği kanıtlanmış ölçekler kullanılarak düzenli olarak (en az her 24 saatte bir veya durum değişikliğinde) değerlendirilmelidir.
- Deri bütünlüğü, özellikle kemik çıkıntıları (topuk, sakrum, kalça, dirsek, omurga çıkıntıları) her gün sistematik olarak muayene edilmeli ve kızarıklık, soluklama, ödem, ısı artışı gibi erken belirtiler kaydedilmelidir.
- Evreleme (Stage I-IV, şüpheli derin doku hasarı, tanımlanamayan) uluslararası kriterlere (NPUAP/EPUAP) göre doğru yapılmalıdır.
2. Basınç Yönetimi ve Pozisyon Verme
- Hasta, basıncı yeniden dağıtan özellikte (hava, köpük, jel, viskoelastik) yatak ve sandalye yüzeyleri üzerinde bulunmalıdır. Statik havalı yataklar, hareketsiz hastalarda; dinamik (alternatif basınçlı) yataklar ise yüksek riskli veya mevcut ülseri olan hastalarda düşünülmelidir.
- Pozisyon değiştirme, hastanın genel durumu ve kullandığı yüzeyin tipine göre planlanmalıdır. Genel kural, 2 saatte bir yan, sırt, diğer yan pozisyonlarıdır. 30° yan yatış, sakrum üzerindeki basıncı azaltır. Pozisyonlar bir plan dahilinde rotasyona sokulmalıdır.
- Hastanın kaldırılması için asla çekme yapılmamalı, kaldırma araçları (sürgü bezi, hasta kaldırma cihazı) kullanılarak sürtünme ve makaslama kuvvetleri minimize edilmelidir.
- Topuklar yastık, köpük destekler veya asılarak (yatak çarşafı ile değil) basınçtan tamamen kurtarılmalıdır.
3. Deri Bütünlüğünün Korunması ve Hijyen
- Deri, ılık su ve pH'ı nötr yıkama ürünleri ile nazikçe temizlenmeli, ovalama ve sert kurulama yapılmamalıdır.
- Nem (ter, idrar, dışkı, eksüda) ve kuruluk her ikisi de risk faktörüdür. İdrar ve dışkı kaçırma durumunda bariyer kremler/koruyucu film spreyler kullanılmalı, emici özellikli özel alt bezleri tercih edilmelidir.
- Kuru cilt için nemlendiriciler, nemli cilt için ise çinko oksit içeren bariyer kremler uygulanmalıdır.
- Yatak çarşafları gergin, temiz, kuru ve kırışıksız olmalıdır.
4. Beslenme ve Hidrasyon Desteği
- Yetersiz beslenme, ülser gelişimi ve iyileşmesini olumsuz etkileyen ana faktörlerdendir. Diyetisyen işbirliği ile yeterli kalori, protein, C vitamini, çinko ve sıvı alımı sağlanmalıdır.
- Serum albümin, prealbümin, lenfosit sayısı gibi laboratuvar değerleri takip edilmelidir.
- Oral alım yetersiz ise enteral/parenteral beslenme destekleri değerlendirilmelidir.
5. Yara Bakımı ve Tedavi
- Yara, her pansuman değişiminde boyut, derinlik, eksüda miktarı ve tipi, granülasyon/nekrotik doku varlığı, koku yönünden değerlendirilip kaydedilmelidir.
- Pansuman seçimi, yaranın evresine ve özelliklerine göre yapılmalıdır (örn., nemli yara ortamı sağlayan hidrokolloid, hidrojel; fazla eksüdayı emen aljinat, köpük pansumanlar).
- Nekrotik (ölü) doku, debridman (cerrahi, enzimatik, otolitik, mekanik) yöntemleri ile uzaklaştırılmalıdır.
- Enfeksiyon belirtileri (kızarıklık, şişlik, ısı artışı, irinli akıntı, kötü koku, sistemik ateş) izlenmeli, kültür alınmalı ve antibiyotik tedavisi başlanmalıdır.
- Pansumanlar, yara iyileşmesini bozmadan ve hastayı rahatsız etmeden düzenli değiştirilmelidir.
6. Hasta ve Aile Eğitimi
- Hasta ve ailesine, basınç ülserinin nedenleri, risk faktörleri, önleme ve bakım stratejileri konusunda sürekli eğitim verilmelidir.
- Pozisyon değiştirmenin önemi, deri muayenesi, doğru beslenme ve yara bakımında aktif rol almaları teşvik edilmelidir.
- Taburculuk sonrası bakım planı (evde kullanılacak malzemeler, takip randevuları) detaylı şekilde anlatılmalıdır.
7. Disiplinler Arası İşbirliği ve Dokümantasyon
- Basınç ülseri bakımı multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Hemşire, hekim, diyetisyen, fizyoterapist, yara bakım hemşiresi/uzmanı ile sürekli iletişim halinde olmalıdır.
- Tüm değerlendirmeler, uygulanan bakımlar, yaranın ilerlemesi/gerilemesi, hasta ve aile eğitimi eksiksiz ve doğru bir şekilde kayıt altına alınmalıdır. Bu, bakımın sürekliliği ve yasal gereklilikler açısından hayati önem taşır.
Sonuç:
Basınç ülseri hemşirelik bakımı, bilimsel kanıtlara dayalı, önleyici, bütüncül ve hasta merkezli bir yaklaşımı zorunlu kılar. Dikkatli bir risk değerlendirmesi, sistematik deri bakımı, titiz bir basınç yönetimi, yeterli beslenme desteği, uygun yara bakımı ve güçlü bir eğitim programı ile basınç ülserlerinin büyük ölçüde önlenebileceği ve mevcut yaraların etkin şekilde iyileştirilebileceği unutulmamalıdır. |
.webp "Bağırsak Ülseri Belirtileri ve Tedavisi")
