Boğaz Ülserinin Oluşum Nedenleri: Kapsamlı Bir Rehber
Boğaz ülseri, yutak (farinks) veya bademcikler (tonsiller) bölgesinde oluşan, ağrılı, küçük ve yüzeysel yaralardır. Tıbbi terminolojide genellikle "aftöz ülser" veya "farengeal ülser" olarak adlandırılırlar. Oluşum nedenleri çok çeşitli olup, basit bir tahrişten ciddi sistemik hastalıklara kadar uzanabilir. İşte boğaz ülserlerinin başlıca oluşum nedenleri:
1. Enfeksiyonlar
- Viral Enfeksiyonlar: En yaygın nedenlerdendir. Herpes simpleks virüsü (uçuk virüsü), suçiçeği ve zona virüsü (Varicella Zoster), Epstein-Barr virüsü (mononükleoz), Coxsackie virüsü (el-ayak-ağız hastalığı) ve influenza (grip) virüsleri boğazda ülsere yol açabilir.
- Bakteriyel Enfeksiyonlar: Streptokok bakterilerinin neden olduğu beta enfeksiyonu, tüberküloz, frengi (sifiliz) gibi bakteriyel hastalıklar ülser oluşturabilir.
- Fungal Enfeksiyonlar: Özellikle bağışıklık sistemi zayıf kişilerde görülen ağız ve boğaz pamukçukları (Candida albicans) ülser benzeri lezyonlara neden olabilir.
2. Fiziksel ve Kimyasal Travmalar
- Sıcak yiyecek-içeceklerin veya asitli/alkali kimyasalların yutulmasıyla oluşan yanıklar.
- Kuru yiyecekler (cips, tost), balık kılçığı gibi sert cisimlerin boğazı çizmesi veya tahriş etmesi.
- Endoskopi, entübasyon gibi tıbbi işlemler sonrasında gelişen mekanik travmalar.
- Yüksek sesle ve uzun süre konuşmak, bağırmak.
3. Bağışıklık Sistemi ile İlgili Nedenler
- Tekrarlayan Aftöz Stomatit (Ağız Yaraları): Nedeni tam olarak bilinmeyen, sık tekrarlayan, ağız içi ve boğazda görülebilen küçük, ağrılı ülserler. Stres, hormonal değişiklikler, bazı gıdalara duyarlılık tetikleyici olabilir.
- Otoimmün Hastalıklar: Behçet hastalığı (ağız ve genital bölgede ülserler), Crohn hastalığı, ülseratif kolit, sistemik lupus eritematozus (SLE) gibi hastalıklar boğaz ülserlerinin sistemik nedenleri arasındadır.
4. Çevresel ve Yaşam Tarzı Faktörleri
- Sigara ve Alkol Kullanımı: Boğaz mukozasını tahriş eder ve kurutur, ülser oluşum riskini artırır.
- Asit Reflü (Gastroözofageal Reflü Hastalığı - GÖRH): Mide asidinin yemek borusundan yukarı, boğaza kadar çıkması (laringofarengeal reflü) bu bölgede ciddi tahriş ve ülserasyona neden olabilir.
- Beslenme Eksiklikleri: Demir, çinko, B12 vitamini, folik asit eksiklikleri ülser oluşumunu kolaylaştırabilir.
- Stres ve Yorgunluk: Bağışıklık sistemini zayıflatarak, özellikle aft tipi ülserlerin ortaya çıkmasını tetikleyebilir.
5. İlaçlar ve Tıbbi Tedaviler
- Kemoterapi ilaçları ve radyoterapi (ışın tedavisi), hızlı bölünen hücreleri (mukoza hücreleri gibi) hedef aldığı için boğazda şiddetli ülserlere (mukozit) yol açabilir.
- Bazı ağrı kesiciler, beta-blokerler veya nikorandil gibi ilaçlar yan etki olarak ülser yapabilir.
6. Daha Nadir ve Ciddi Nedenler
- Kanserler: Boğaz (farinks), gırtlak (larinks) veya yemek borusu (özofagus) kanserlerinin erken belirtilerinden biri, iyileşmeyen ülserler olabilir.
- HIV/AIDS: Bağışıklık sisteminin ciddi şekilde baskılanması, fırsatçı enfeksiyonlara ve buna bağlı ülserlere zemin hazırlar.
Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?
Boğaz ülseri genellikle 1-2 hafta içinde kendiliğinden iyileşir. Ancak aşağıdaki durumlarda mutlaka bir kulak burun boğaz (KBB) uzmanına veya dahiliye doktoruna başvurmak gerekir:
- Ülser 2 haftadan uzun süredir iyileşmiyorsa,
- Çok sık tekrarlıyorsa,
- Aşırı ağrılıysa ve yutma- konuşmayı engelliyorsa,
- Ateş, boyunda lenf bezi şişliği, vücutta döküntü, kilo kaybı gibi başka belirtiler eşlik ediyorsa,
- Ülser çevresinde şişlik, kızarıklık ve kanama varsa.
Tanı ve Tedavi
Tanı için doktor öncelikle detaylı bir öykü alır ve fizik muayene yapar. Gerekirse boğaz kültürü, kan testleri veya endoskopik inceleme (faringoskopi/laringoskopi) istenebilir. Şüpheli durumlarda ülserden biyopsi alınabilir.
Tedavi, altta yatan nedene yöneliktir. Enfeksiyonlarda antiviral, antibiyotik veya antifungal ilaçlar; reflüde mide asidini baskılayıcı ilaçlar; otoimmün hastalıklarda immünomodülatör tedaviler kullanılır. Ağrıyı ve iyileşmeyi desteklemek için topikal (bölgesel) kortikosteroidli veya anestezikli gargaralar, spreyler ve pastiller önerilebilir.
Sonuç olarak, boğaz ülseri basit bir tahrişin sonucu olabileceği gibi, daha karmaşık bir hastalığın belirtisi de olabilir. Nedeni belirlemek ve doğru tedaviyi almak için uzman görüşü almak önemlidir. |
.webp "Bağırsak Ülseri Belirtileri ve Tedavisi")
