Crohn Hastalığı ve Ülseratif Kolit: Temel Farklar
Crohn hastalığı ve ülseratif kolit, her ikisi de kronik inflamatuar bağırsak hastalığı (İBH) grubunda yer alan, sindirim sistemini etkileyen ciddi rahatsızlıklardır. Benzer semptomlara yol açsalar da, yapısal, tutulum şekli ve tedavi yaklaşımları açısından önemli farklılıklar gösterirler. Doğru teşhis, etkili bir tedavi planı için hayati öneme sahiptir.
1. Tutulum Yeri ve Yayılımı
- Crohn Hastalığı: Sindirim sisteminin ağızdan anüse kadar herhangi bir bölümünü tutabilir. En sık ince bağırsağın son kısmı (ileum) ve kalın bağırsağın başlangıcı etkilenir. Tutulum "yama tarzında" dır; yani sağlıklı ve hasta bağırsak dokuları bir arada bulunur.
- Ülseratif Kolit: Yalnızca kalın bağırsağı (kolon) ve rektumu tutar. Her zaman rektumdan başlar ve süreklilik göstererek kolonun yukarı kısımlarına doğru yayılır. İnce bağırsağı asla etkilemez.
2. İnflamasyonun Derinliği
- Crohn Hastalığı: İnflamasyon tüm bağırsak duvar katmanlarını (transmural ) tutar. Bu derin tutulum, bağırsak duvarında kalınlaşma, fistül (anormal tünel oluşumu) ve striktür (darlık) gibi komplikasyon riskini artırır.
- Ülseratif Kolit: İnflamasyon yalnızca bağırsağın en iç katmanı olan mukoza ve submukoza ile sınırlıdır. Daha yüzeyseldir ve bu nedenle fistül oluşumu çok nadirdir.
3. Görünüm ve Komplikasyonlar
- Crohn Hastalığı: Endoskopide "kaldırım taşı" görünümü, derin ülserler ve aftöz ülserler tipiktir. Sık görülen komplikasyonlar arasında fistüller (bağırsak-cilt, bağırsak-mesane vb. arasında), apseler, bağırsak tıkanıklığı ve malabsorpsiyon (besin emilim bozukluğu) sayılabilir.
- Ülseratif Kolit: Endoskopide sürekli, yaygın bir kızarıklık, ödem, kırılganlık ve yüzeyel ülserler görülür. En ciddi komplikasyonu, kolonun ani genişlemesi ve delinme riski taşıyan toksik megakolon dur. Ayrıca uzun dönemde kolon kanseri riski, Crohn'a göre daha belirgindir.
4. Semptomlardaki Farklılıklar
- Crohn Hastalığı: Karın ağrısı (genellikle sağ alt kadranda), kilo kaybı, ishal (genellikle kansızsız), perianal hastalık (fissür, fistül), ateş ve çocuklarda büyüme geriliği ön planda olabilir.
- Ülseratif Kolit: En tipik semptom kanlı ishal dir (dışkıyla karışık mukus ve kan). Acil ve sık dışkılama ihtiyacı (tenesmus), rektal ağrı ve karın krampları yaygındır. Kilo kaybı daha az belirgindir.
5. Teşhis Yöntemleri
- Crohn Hastalığı: Teşhis için kolonoskopi (ileuma kadar girilir), kapsül endoskopi, MR enterografi veya BT enterografi gibi tüm sindirim sistemini görüntüleyen yöntemler kullanılır. Biyopside granülom (iltihap hücre kümesi) görülebilir.
- Ülseratif Kolit: Temel teşhis aracı kolonoskopi dir. Rektumdan başlayıp yukarı doğru devam eden sürekli inflamasyon görülür. Biyopside granülom görülmez.
6. Cerrahi Tedavi Yaklaşımı
- Crohn Hastalığı: Cerrahi tedavi edici değil, komplikasyonları giderici dir (örn., fistül onarımı, darlık açılması, apsenin boşaltılması). Hastalık cerrahiden sonra da sıklıkla nüks ettiğinden, bağırsağın mümkün olduğunca korunması esastır.
- Ülseratif Kolit: Tüm kolon ve rektumun alınması (proktokolektomi ) hastalığı tamamen iyileştirir. Cerrahi, ilaçlarla kontrol altına alınamayan hastalık, toksik megakolon veya kanser riski yüksekliği durumlarında düşünülür.
Özet Tablo
| Özellik | Crohn Hastalığı | Ülseratif Kolit |
|---|
| Tutulum Yeri | Ağızdan anüse kadar her yeri (en sık ince bağırsak sonu) | Yalnızca kolon ve rektum | | Tutulum Şekli | Yama tarzında, atlamalı | Sürekli, rektumdan başlar | | İltihap Derinliği | Tüm katmanlar (transmural) | Yüzeysel (mukoza-submukoza) | | Ana Semptom | Karın ağrısı, kilo kaybı, kansızsız ishal | Kanlı ishal, acil dışkılama ihtiyacı | | Sık Komplikasyonlar | Fistül, apse, darlık, tıkanıklık | Toksik megakolon, kolon kanseri riski | | Cerrahi | Hastalığı iyileştirmez, komplikasyonları giderir | Kolonun alınması ile hastalık tamamen iyileşir |
Sonuç
Her iki hastalık da ömür boyu süren, ataklar ve iyileşme dönemleriyle seyreden kronik durumlardır. Tedavide benzer ilaçlar (5-ASA'lar, kortikosteroidler, immünomodülatörler, biyolojik tedaviler) kullanılsa da, tutulum yeri ve derinliğine göre strateji değişir. Doğru ayırıcı tanı, gastroenteroloji uzmanı tarafından detaylı klinik değerlendirme, endoskopi ve görüntüleme yöntemleri ile konulur. Bu sayede hastaya en uygun ve etkili tedavi planı oluşturulabilir.
|
.webp "Bağırsak Ülseri Belirtileri ve Tedavisi")
