Crohn Hastalığı ve Ülseratif Kolit: Temel Farklar
Crohn hastalığı ve ülseratif kolit, her ikisi de inflamatuar bağırsak hastalığı (İBH) grubuna ait kronik, iltihaplı durumlardır. Benzer semptomlara yol açsalar da, birçok önemli noktada birbirlerinden ayrılırlar. Doğru teşhis ve tedavi için bu farkların anlaşılması kritik önem taşır.
1. Tutulum Yeri ve Yayılımı
- Crohn Hastalığı: Sindirim sisteminin ağızdan anüse kadar herhangi bir bölümünü tutabilir. En sık ince bağırsağın son kısmı (ileum) ve kalın bağırsağın başlangıcı etkilenir. Tutulum "atlayan lezyonlar" şeklindedir; yani sağlıklı ve hastalıklı bağırsak bölümleri yan yana bulunabilir. Tüm bağırsak duvar katmanını (mukoza, kas tabakası vb.) tutar.
- Ülseratif Kolit: Yalnızca kalın bağırsağı (kolon) ve rektumu tutar. Her zaman rektumdan başlar ve süreklilik göstererek yukarıya doğru yayılır. Sadece bağırsağın en iç tabakası olan mukoza katmanını etkiler.
2. İltihabın Derinliği ve Komplikasyonlar
- Crohn Hastalığı: İltihap tüm bağırsak duvarını kat eder. Bu nedenle daha ciddi komplikasyonlara yol açma potansiyeli yüksektir. Fistül (bağırsak ile cilt veya başka bir organ arasında anormal tünel), apse, striktür (bağırsakta daralma) ve perianal hastalık sık görülür.
- Ülseratif Kolit: İltihap yüzeyseldir (sadece mukoza). Bu nedenle fistül ve striktür çok nadirdir. Ana komplikasyonu, şiddetli ataklarda ortaya çıkabilen ve acil cerrahi gerektiren toksik megakolon dur (kolonun aşırı genişlemesi ve fonksiyon kaybı).
3. Görüntüleme ve Endoskopi Bulguları
- Crohn Hastalığı: Endoskopide derin, lineer ülserler, "kaldırım taşı" görünümü ve atlayan lezyonlar tipiktir. Kesin tanı için MR enterografi veya BT enterografi gibi görüntüleme yöntemleri, ince bağırsak tutulumunu göstermede çok değerlidir.
- Ülseratif Kolit: Kolonoskopide rektumdan başlayan, sürekli yayılım gösteren, yüzeyel ülserler, kırılgan ve kanayan mukoza görülür. "Psödopolipler" (yalancı polipler) sıkça izlenir.
4. Histopatolojik (Mikroskobik) Farklar
- Crohn Hastalığı: Biyopside tüm katları etkileyen iltihap, granülom (iltihap hücrelerinin oluşturduğu küme) varlığı ve bağırsak duvarında kalınlaşma görülür.
- Ülseratif Kolit: Biyopside iltihap sadece mukozadadır, granülom görülmez. Kript apseleri (bağırsak bezlerinde iltihap birikmesi) karakteristiktir.
5. Semptomlardaki Nüans Farkları
- Crohn Hastalığı: Karın ağrısı (genellikle sağ alt kadranda), kilo kaybı, ateş daha belirgindir. İshal kanlı veya kansız olabilir. İnce bağırsak tutulumuna bağlı malabsorpsiyon (emilim bozukluğu) ve beslenme yetersizlikleri gelişebilir.
- Ülseratif Kolit: En tipik semptomu kanlı ishal dir. Rektal aciliyet (acil dışkılama ihtiyacı), tenesmus (ağrılı ıkınma hissi) ve mukuslu dışkılama sıktır. Karın ağrısı daha hafiftir.
6. Cerrahi Tedavi Yaklaşımı
- Crohn Hastalığı: Cerrahi, hastalığı tedavi etmez,komplikasyonları (daralma, fistül) gidermek için yapılır. Mümkün olduğunca az bağırsak dokusu çıkarılarak bağırsağın korunması hedeflenir. Hastalık cerrahiden sonra sıklıkla nükseder.
- Ülseratif Kolit: Tüm kolon ve rektumun çıkarılması (proktokolektomi ) hastalığı tamamen iyileştiren bir seçenektir. Ameliyat sonrası ince bağırsak, bir iç torba oluşturularak anüse bağlanır (İleoanal poş) veya karın duvarına stoma açılır.
7. Kanser Riski
- Her iki hastalıkta da uzun süreli, yaygın kolon tutulumu olan hastalarda kolon kanseri riski artar. Bu nedenle düzenli kolonoskopik takip ve biyopsi (surveillance) şarttır. Crohn'da ince bağırsak kanseri riski de çok az da olsa artmıştır.
Özet Tablo
- Tutulum: Crohn - Tüm sindirim sistemi; Ülseratif Kolit - Sadece kolon/rektum.
- Derinlik: Crohn - Tüm katlar; Ülseratif Kolit - Sadece mukoza.
- Yayılım: Crohn - Atlayıcı; Ülseratif Kolit - Sürekli.
- Ana Semptom: Crohn - Karın ağrısı, kilo kaybı; Ülseratif Kolit - Kanlı ishal.
- Komplikasyon: Crohn - Fistül, striktür; Ülseratif Kolit - Toksik megakolon.
- Cerrahi: Crohn - Hastalığı iyileştirmez; Ülseratif Kolit - İyileştirici olabilir.
Sonuç
Crohn hastalığı ve ülseratif kolit, ortak özellikleri olan ancak patolojik mekanizmaları, klinik seyirleri ve tedavi yaklaşımları açısından farklılık gösteren iki ayrı hastalıktır. Tanı, klinik bulgular, endoskopi, histopatoloji ve görüntüleme yöntemlerinin bir arada değerlendirilmesi ile konulur. Tedavi, hastalığın tipine, şiddetine ve tutulum yerine göre kişiselleştirilir. Doğru ayrım, hastaya en uygun ve etkili tedavi stratejisinin belirlenmesinin temelidir. |
.webp "Bağırsak Ülseri Belirtileri ve Tedavisi")
