Cushing Ülseri (Stres Ülseri) Nedir?
Cushing ülseri, merkezi sinir sistemi (özellikle beyin) hasarı veya ağır travması sonrasında gelişen, akut ve genellikle ciddi seyirli bir ülser türüdür. Adını, bu ilişkiyi ilk tanımlayan nöroşirürji uzmanı Dr. Harvey Cushing'den almıştır. Genellikle "stres ülseri" veya "nörojenik stres ülseri" kategorisinde değerlendirilir. Bu ülserler, mide veya duodenumun (onikiparmak bağırsağı) üst kısımlarında oluşur ve hızlı ilerleyerek hayatı tehdit eden kanamalara veya perforasyonlara (delinme) yol açabilir.
Oluşum Mekanizması (Patofizyoloji)
Cushing ülserinin oluşumu, beyin-bağırsak eksenindeki karmaşık bir dengesizliğe dayanır. Merkezi sinir sistemindeki ciddi bir hasar (travmatik beyin yaralanması, intrakraniyal kanama, beyin tümörü, büyük beyin cerrahisi, inme vb.), aşağıdaki zincirleme reaksiyonları başlatır: - Vagal (Onuncu Kranial Sinir) Uyarımında Aşırı Artış: Beyin sapı (özellikle hipotalamus ve medulla oblongata) hasarı, mide asit salgısını kontrol eden vagus sinirinin aşırı uyarılmasına neden olur. Bu, midede aşırı miktarda hidroklorik asit (HCl) üretimine yol açar.
- Gastrik Asit Hipersekresyonu: Vagal uyarımın artması, doğrudan parietal hücreleri uyarır ve ayrıca gastrin hormonu salınımını artırarak mide asit üretimini patolojik seviyelere çıkarır. Cushing ülserlerinde asit seviyeleri çok yüksektir.
- Mukozal Bariyerin Zayıflaması: Şiddetli stres yanıtı, vücutta kortizol ve katekolaminler (adrenalin, noradrenalin) gibi stres hormonlarında belirgin artışa neden olur. Bu hormonlar:
- Mide mukozasındaki kan akışını (mukozal perfüzyonu) azaltır, bu da dokunun oksijenlenmesini ve beslenmesini bozar.
- Mukus ve bikarbonat salgısını azaltarak mide duvarını asidin tahrip edici etkisine karşı savunmasız bırakır.
- Mukozal hücrelerin yenilenme ve onarım kapasitesini düşürür.
- İskemi ve Hücre Hasarı: Azalan kan akışı (iskemi) ve artan asit saldırısı, mukoza hücrelerinde hasara ve nekroza (hücre ölümü) yol açar. Bu, erozyon (yüzeysel hasar) ile başlar ve hızla derin ülserlere dönüşebilir.
- Diğer Faktörler: Hasta genellikle mekanik ventilatöre bağlıdır, entübedir ve stres ülseri profilaksisi (önlemi) almayan hastalarda risk çok daha yüksektir. Ayrıca, sepsis, hipotansiyon ve kullanılan bazı ilaçlar da süreci kötüleştirebilir.
Klinik Özellikler ve Tanı
- Yerleşim: Klasik peptik ülserlerden farklı olarak, Cushing ülserleri sıklıkla midenin fundus ve kardiya bölgelerinde (asit salgılayan bölge) görülür. Duodenum da etkilenebilir.
- Seyir: Ani başlangıçlı ve agresiftir. Sıklıkla altta yatan nörolojik durumun tedavisi sırasında, ilk birkaç gün ila 2 hafta içinde ortaya çıkar.
- Belirtiler: Altta yatan ciddi nörolojik durum nedeniyle hasta çoğu zaman bilinci kapalı veya sedye altındadır, bu yüzden tipik ülser ağrısı ifade edemez. İlk belirti genellikle üst gastrointestinal sistem kanaması olabilir:
- Hematemez (kanlı kusma)
- Melena (katran rengi, siyah dışkı)
- Hemodinamik instabilite (ani tansiyon düşüklüğü, taşikardi)
- Mide içeriğinde veya nazogastrik sonda aspiratında kan görülmesi
- Tanı: Şüphe durumunda acil üst gastrointestinal sistem endoskopisi (özofagogastroduodenoskopi) altın standart tanı yöntemidir. Ülserler direktttttttttttt görüntülenebilir ve gerekirse kanamaya yönelik müdahale (enjeksiyon, klips, koagülasyon) yapılabilir.
Korunma (Profilaksi) ve Tedavi
Korunma çok önemlidir. Yoğun bakım ünitelerinde, özellikle mekanik ventilatör desteği alan veya koagülopati (kanama bozukluğu) olan hastalarda stres ülseri profilaksisi rutin uygulanır.- Profilaksi:
- Proton Pompa İnhibitörleri (PPI):(Örn: Omeprazol, Pantoprazol) - İntravenöz formları tercih edilir. Asit salgısını güçlü şekilde baskılar.
- H2 Reseptör Blokerleri:(Örn: Famotidin, Ranitidin) - Asit salgısını azaltır.
- Sukralfat: Mukoza üzerinde bariyer oluşturarak koruyucu etki gösterir, asit salgısını etkilemez.
- Aktif Kanama veya Ülserin Tedavisi:
- Endoskopik Müdahale: Kanayan lezyona enjeksiyon, termal koagülasyon, klips uygulaması veya kombinasyonları yapılır.
- Medikal Tedavi: Yüksek doz intravenöz PPI infüzyonu.
- Cerrahi Tedavi: Endoskopik ve medikal tedaviye yanıt vermeyen, kontrol edilemeyen masif kanama veya perforasyon durumlarında nadiren başvurulur. Vagotomi (vagus sinirinin kesilmesi) ve antrektomi (midenin bir kısmının çıkarılması) gibi prosedürler uygulanabilir.
- Altta Yatan Nedenin Tedavisi: İntrakraniyal basıncın kontrol altına alınması, nörolojik durumun stabilizasyonu tedavinin temel taşıdır.
Özet
Cushing ülseri, ciddi merkezi sinir sistemi hasarının tetiklediği, vagal aşırı aktivasyon ve şiddetli stres yanıtı sonucu mide asidinde aşırı artış ve mukoza savunmasında ciddi bozulma ile karakterize, akut ve tehlikeli bir ülser formudur. Özellikle yoğun bakımda yatan nörolojik hastalarda, kanama ve perforasyon riskine karşı proaktif profilaksi hayat kurtarıcıdır. Tanı endoskopi ile konur ve tedavi multidisipliner (yoğun bakım, nöroloji/nöroşirürji, gastroenteroloji) bir yaklaşım gerektirir. |
.webp "Bağırsak Ülseri Belirtileri ve Tedavisi")
