Kronik Ülseratif Kolit Nedir?
Kronik ülseratif kolit (ÜK), kalın bağırsağın (kolon) iç yüzeyini döşeyen mukoza tabakasında sürekli iltihaplanma ve yaralar (ülserler) oluşmasıyla karakterize, kronik (uzun süreli) ve inflamatuar bir bağırsak hastalığıdır. Hastalık genellikle rektumdan başlar ve kolon boyunca süreklilik göstererek yayılır. Ataklar (alevlenmeler) ve sessiz dönemler (remisyon) ile seyreder, ömür boyu sürebilir ve şu anda kesin bir tedavisi bulunmamaktadır. Ancak etkili tedavi ve yaşam tarzı değişiklikleri ile kontrol altına alınabilir.
Hastalığın Temel Özellikleri:
- Süreklilik: İltihap, başladığı noktadan itibaren kesintisiz bir şekilde devam eder.
- Yüzeysel Tutulum: İltihap genellikle sadece bağırsağın en iç katmanı olan mukozayı etkiler, daha derin katmanlara nadiren ilerler.
- Lokalizasyon: Sadece kalın bağırsağı (kolon ve rektumu) tutar. İnce bağırsakları etkilemez.
Belirti ve Bulgular:
Belirtiler hastalığın şiddetine ve tutulum alanının genişliğine göre değişir. - Karın ağrısı ve kramplar (özellikle sol alt kadranda)
- Kanlı, sümüksü (mukuslu) ve sık sık ishal (günde 20'ye varan sayıda)
- Acil dışkılama ihtiyacı ve tam boşalamama hissi (tenesmus)
- Rektal kanama
- Halsizlik, yorgunluk
- İştahsızlık ve kilo kaybı
- Ateş (şiddetli ataklarda)
- Eklem ağrıları, cilt veya göz problemleri gibi bağırsak dışı belirtiler
Nedenleri ve Tetikleyiciler:
Kesin nedeni bilinmemekle birlikte, genetik yatkınlığı olan kişilerde, bağışıklık sisteminin normalde zararsız olan bağırsak bakterilerine veya çevresel bir tetikleyiciye anormal bir şekilde tepki vermesi (otoimmün bir süreç) sonucu geliştiği düşünülmektedir. Sigara kullanımının Crohn hastalığının aksine ÜK'de koruyucu bile olabileceği, ancak kesinlikle önerilmediği belirtilmelidir. Stres, bazı ilaçlar (NSAİİ'ler, antibiyotikler) ve bazı gıdalar atakları tetikleyebilir, ancak tek başına neden olmaz.
Tanı:
Tanı, klinik bulgular ve aşağıdaki tetkiklerin kombinasyonu ile konur: - Koloskopi: Altın standart tanı yöntemidir. Tüm kolonun görüntülenmesine ve şüpheli bölgelerden biyopsi (doku örneği) alınmasına olanak tanır.
- Endoskopik görünüm: Kolon mukozasında kızarma, ödem, kolay kanama, ülserler ve psödopolipler (yalancı polipler) görülebilir.
- Patolojik inceleme: Alınan biyopsi örneklerinin mikroskop altında incelenmesi tanıyı kesinleştirir.
- Dışkı incelemeleri: Enfeksiyonları ekarte etmek ve iltihap belirteçlerini (kalsprotectin gibi) ölçmek için yapılır.
- Görüntüleme yöntemleri: MR enterografi veya ilaçlı tomografi, komplikasyonları değerlendirmek için kullanılabilir.
Tedavi:
Tedavinin amacı, aktif atakları kontrol altına almak (indüksiyon tedavisi), remisyonu sürdürmek (idame tedavisi) ve yaşam kalitesini yükseltmektir. - İlaç Tedavisi:
- 5-ASA grubu ilaçlar (mesalazin, sulfasalazin): Hafif-orta şiddetteki olgularda ilk seçenektir.
- Kortikosteroidler (prednizon): Orta-şiddetli atakları kontrol etmek için kullanılır, uzun süreli kullanılmamalıdır.
- İmmünomodülatörler (azatioprin, 6-merkaptopürin): Steroid bağımlılığını azaltmak ve remisyonu sürdürmek için.
- Biyolojik Tedaviler (anti-TNF ajanlar: infliximab, adalimumab; anti-integrinler: vedolizumab): Orta-şiddetli hastalıkta ve diğer ilaçlara yanıt alınamayan durumlarda.
- JAK inhibitörleri (tofacitinib): Yeni bir oral tedavi seçeneği.
- Cerrahi Tedavi: İlaçlara yanıt alınamayan, şiddetli kanaması olan, toksik megakolon gelişen veya kanser riski yüksek hastalarda uygulanır. Tüm kolonun ve rektumun çıkarılması (proktokolektomi) kalıcı tedavi sağlar. İnce bağırsaktan bir kese yapılarak anüse bağlanması (ileal poş-anal anastomoz) ile doğal yoldan dışkılama mümkün olabilir.
- Yaşam Tarzı ve Diyet Değişiklikleri: Atak döneminde lifi azaltılmış, sindirimi kolay bir diyet önerilir. Remisyonda dengeli beslenme esastır. Stres yönetimi önemlidir. Doktor kontrolünde probiyotik kullanımı destekleyici olabilir.
Olası Komplikasyonlar:
- Şiddetli kanama
- Toksik megakolon (kolonun aşırı genişlemesi ve delinme riski - acil cerrahi gerektirir)
- Kolon delinmesi (perforasyon)
- Kolon kanseri riskinde artış (özellikle yaygın ve uzun süreli hastalığı olanlarda; düzenli kolonoskopik takip çok önemlidir)
- Bağırsak dışı komplikasyonlar: Primer sklerozan kolanjit (safra yolları iltihabı), eklem iltihabı (artrit), cilt lezyonları (eritema nodozum, pioderma gangrenozum), göz iltihabı (üveit)
Kronik ülseratif kolit, hastanın yaşamını önemli ölçüde etkileyebilen ciddi bir hastalık olmakla birlikte, modern tedavi yöntemleri ile çoğu hasta normal veya normale yakın bir yaşam sürdürebilmektedir. Tedavi ve takip, gastroenteroloji uzmanları tarafından kişiye özel planlanmalıdır. |
.webp "Bağırsak Ülseri Belirtileri ve Tedavisi")
