Peptik ülser nasıl oluşur?

Mide, onikiparmak bağırsağı veya yemek borusunda görülen peptik ülserler, sindirim sıvıları ile koruyucu mekanizmalar arasındaki dengenin bozulması sonucu oluşur. Bu yaraların ortaya çıkmasında Helicobacter pylori enfeksiyonu ve bazı ağrı kesici ilaçların kullanımı başlıca rol oynar.

Konu kakkında 1 soru soruldu ve cevaplandı

Peptik Ülser Nedir?

Peptik ülser, mide, onikiparmak bağırsağı (duodenum) veya yemek borusunun alt kısımlarında, mide asidi ve sindirim enzimlerinin (özellikle pepsin) etkisiyle oluşan doku kaybı (yaralanma) sonucu ortaya çıkan yaralardır. Midede oluşanlara "gastrik ülser", onikiparmak bağırsağında oluşanlara "duodenal ülser" denir. Genel olarak "mide ülseri" tabiri kullanılsa da, duodenal ülser daha yaygındır.

Peptik Ülser Nasıl Oluşur? (Patogenez)

Sağlıklı bir sindirim sisteminde, mide ve duodenum dokuları, salgılanan güçlü asit ve enzimlere karşı karmaşık bir savunma sistemiyle korunur. Peptik ülser, bu koruyucu mekanizmalar ile saldırgan faktörler (asit, pepsin) arasındaki dengenin bozulması sonucu oluşur. Denge, saldırgan faktörlerin artması ve/veya koruyucu faktörlerin zayıflamasıyla bozulur.

1. Saldırgan (Zarar Verici) Faktörler:

Mide Asidi (HCl) ve Pepsin: Temel sindirim salgılarıdır. Normalde yiyecekleri parçalarlar. Ancak miktarları aşırı arttığında veya koruyucu bariyer zayıfladığında mide ve duodenum duvarına zarar vermeye başlarlar.
Helicobacter pylori (H. pylori) Bakterisi: Peptik ülserlerin en sık nedenidir (%80-90 duodenal ülser, %60-80 gastrik ülser). Bu bakteri mide mukozasına yerleşir ve çeşitli mekanizmalarla hasara yol açar:
- Üreaz enzimi üreterek amonyak oluşturur, bu da mide epitel hücrelerine zarar verir.
- Mukus tabakasını zayıflatan ve iltihaba neden olan toksinler (CagA, VacA) salgılar.
- Bölgede kronik bir gastrite (mide iltihabı) neden olarak mukoza savunmasını kırar. Sonuçta asit ve pepsinin etkisine açık hale gelen bölgede ülser gelişir.
Nonsteroid Antiinflamatuar İlaçlar (NSAİİ'ler): Aspirin, ibuprofen, naproksen gibi ağrı kesici ve ateş düşürücüler, ülserin bir diğer majör nedenidir. Bu ilaçlar:
- Koruyucu mide mukusunun ve bikarbonat salgısının azalmasına yol açarlar.
- Prostaglandin sentezini engellerler. Prostaglandinler mide mukozasının kan akışını, mukus ve bikarbonat üretimini düzenleyen koruyucu moleküllerdir. Azalmaları, mide duvarının aside karşı savunmasız kalmasına neden olur.
Sigara ve Alkol: Sigara, mide kan akışını azaltır, mukus üretimini bozar ve asit salgısını etkileyebilir. Alkol ise mide mukozasını doğrudan tahriş edebilir ve asit salgısını artırabilir.
Stres: Kritik hastalık, büyük ameliyat veya ciddi yanık gibi fiziksel ağır stres durumlarında "stres ülseri" gelişebilir. Psikolojik stresin tek başına ülsere neden olduğu kesin değildir, ancak var olan bir ülserin iyileşmesini geciktirebilir veya şikayetleri artırabilir.

2. Koruyucu Faktörlerdeki Zayıflama:

Mukus-Bikarbonat Bariyeri: Mide epitel hücreleri, aside karşı fiziksel bir bariyer oluşturan kalın bir mukus tabakası salgılar. Mukusun altında, epitel hücreleri bikarbonat (HC03-) salgılayarak mukoza yüzeyinde nötr bir pH katmanı oluşturur. Bu bariyerin H. pylori, NSAİİ'ler veya diğer faktörlerle zayıflaması ülsere zemin hazırlar.
Mukoza Kan Akışı ve Hücre Yenilenmesi: Sağlıklı kan akışı, mukoza hücrelerine oksijen ve besin taşır, asit ve toksinleri uzaklaştırır. Ayrıca mide epitel hücreleri hızla yenilenir. Kan akışının azalması (sigara, stres) veya hücre yenilenmesinin bozulması onarım kapasitesini düşürür.
Prostaglandinler: Yukarıda belirtildiği gibi, mukoza korumasında hayati rol oynarlar. NSAİİ kullanımı bu korumayı ortadan kaldırır.

Oluşum Süreci Özeti:

1. Dengenin Bozulması: H. pylori enfeksiyonu veya NSAİİ kullanımı gibi bir nedenle mide-duodenum mukozasının savunma bariyeri zayıflar.

2. Mukozal Hasar: Korunaksız kalan mukoza bölgesi, normal seviyedeki mide asidi ve pepsine bile dayanamaz hale gelir.

3. Erozyon ve Ülserasyon: Asit ve pepsin, mukoza tabakasını aşındırmaya başlar. Önce yüzeysel erozyonlar, ardından kas tabakasına kadar ilerleyebilen derin yaralar (ülserler) oluşur.

4. Komplikasyonlar: Ülser derinleşerek kan damarlarını delerse kanama,tüm katmanları geçerse delinme (perforasyon) ortaya çıkabilir. İyileşme sırasında oluşan nedbe dokusu bazen darlık (stenoz) yaparak tıkanıklığa yol açabilir.

Sonuç

Peptik ülser, basitçe "aşırı asitten kaynaklanan bir yara" değil, çoğunlukla H. pylori enfeksiyonu veya NSAİİ kullanımı tarafından tetiklenen, savunma ve saldırı dengesinin bozulduğu kompleks bir süreçtir. Günümüzde bu iki ana nedenin anlaşılması, ülser tedavisini kökten değiştirmiş ve çoğunlukla ilaçla tam şifa sağlanabilir hale getirmiştir.

Yeni Soru Sor / Yorum Yap