Ülseratif Kolit Hastaları İçin Beslenme Rehberi: Nelere Dikkat Edilmeli?
Ülseratif kolit, kalın bağırsağın (kolon) iç yüzeyinde iltihaplanma ve yaralarla (ülser) seyreden kronik bir inflamatuar bağırsak hastalığıdır. Hastalık aktif (alevlenme) ve sessiz (remisyon) dönemler halinde seyreder. Beslenme, ülseratif kolitin tedavisinde ilaçların yerini almaz ancak semptomları yönetmede, alevlenmeleri önlemede, beslenme yetersizliklerini gidermede ve yaşam kalitesini artırmada kritik bir rol oynar. Doğru beslenme stratejisi kişiye özel olmalıdır, çünkü tetikleyici gıdalar hastadan hastaya büyük farklılık gösterir.
Genel Beslenme İlkeleri
- Kişiselleştirilmiş Yaklaşım: Herkesin bağırsağı farklı tepkiler verir. Bir gıda bir hasta için sorun yaratırken diğeri için yaratmayabilir. Bir "gıda günlüğü" tutmak, hangi yiyeceklerin iyi geldiğini veya kötüleşmeye neden olduğunu belirlemede altın değerindedir.
- Dönemsel Beslenme: Alevlenme (aktif dönem) ve remisyon (sessiz dönem) dönemlerinde beslenme stratejileri farklılık göstermelidir.
- Yeterli ve Dengeli Beslenme: İshal, kanama ve iştahsızlık nedeniyle ortaya çıkabilen besin eksikliklerini (demir, B12 vitamini, folik asit, D vitamini, kalsiyum, protein, çinko) önlemek esastır.
- Az ve Sık Öğünler: Büyük öğünler bağırsağı yorabilir. Günde 5-6 küçük öğün tüketmek daha iyi tolere edilebilir.
- Yavaş ve İyice Çiğneyerek Yemek: Sindirim ağızda başlar. İyi çiğnenmemiş besinler bağırsaklar için ek yük oluşturur.
- Bol Sıvı Tüketimi: Özellikle ishal dönemlerinde kaybedilen sıvı ve elektrolitleri (sodyum, potasyum) yerine koymak için yeterli su, ayran, tuzlu çorbalar içilmelidir. Kafein ve alkol su kaybını artırabilir.
Alevlenme (Aktif) Dönemde Beslenme
Bu dönemde amaç, bağırsağı mümkün olduğunca dinlendirmek, ishali, karın ağrısını ve krampları azaltmaktır.
- Düşük Lif/Liften Fakir Diyet: Çiğ sebze-meyve, kepekli tahıllar, kurubaklagiller ve kabuklu yemişler gibi yüksek lifli gıdalar bağırsak hareketlerini ve gazı artırarak semptomları şiddetlendirebilir. Pişmiş, soyulmuş, püre haline getirilmiş sebze-meyveler (havuç, patates, kabak, muz, elma püresi) tercih edilmelidir.
- Yumuşak ve Kolay Sindirilebilir Gıdalar: Beyaz ekmek, pirinç pilavı, makarna, haşlanmış patates, yulaf ezmesi, yağsız tavuk/haşlama et suyu, balık, yumurta (rafadan veya haşlanmış), tofu, muz, kavun gibi besinler genellikle daha iyi tolere edilir.
- Yağ ve Baharat Kısıtlaması: Kızartmalar, aşırı yağlı yemekler, kaymak, krema, soslar ve acı baharatlar semptomları kötüleştirebilir. Az yağlı pişirme yöntemleri (haşlama, buğulama, fırın) tercih edilmelidir.
- Süt ve Süt Ürünlerine Dikkat: Birçok ülseratif kolit hastasında laktoz intoleransı da gelişebilir. Süt, yoğurt, peynir tüketimi sonrası gaz, şişkinlik ve ishal artıyorsa laktozsuz ürünler denenebilir.
- Çok Şekerli ve Yapay Tatlandırıcılı Gıdalardan Kaçının: Şeker, bazı meyve suları ve yapay tatlandırıcılar (sorbitol, mannitol) ishali tetikleyebilir.
Remisyon (Sessiz) Dönemde Beslenme
Bu dönemde amaç, besin depolarını doldurmak, sağlıklı kiloyu korumak ve uzun süreli remisyonu desteklemektir.
- Lifi Yavaş Yavaş Artırın: Belirtiler tamamen geçtiğinde, sindirimi kolay lif kaynakları (yulaf, pişmiş sebzeler, soyulmuş meyveler) diyete yavaş yavaş eklenebilir. Her yeni gıda küçük miktarlarda denenmelidir.
- Probiyotik ve Prebiyotikler: Bağırsak florasını desteklemek için probiyotik (yoğurt, kefir, lahana turşusu - eğer tolere ediliyorsa) ve prebiyotik (muz, yulaf, kuşkonmaz) içeren gıdalar tüketilebilir. Ancak alevlenme döneminde dikkatli olunmalıdır.
- Kaliteli Protein ve Sağlıklı Yağlar: Balık (omega-3 yağ asitleri iltihabı azaltmaya yardımcı olabilir), tavuk, hindi, yumurta, zeytinyağı, avokado gibi besinler dengeli bir şekilde tüketilmelidir.
- Besin Çeşitliliği: Mümkün olduğunca çeşitli ve renkli beslenmek, farklı vitamin ve minerallerin alınmasını sağlar.
Dikkat Edilmesi Gereken ve Sıklıkla Sorun Yaratabilen Gıdalar
- Çiğ sebzeler (özellikle lahana, brokoli, karnabahar), kabuklu sebze/meyveler
- Kuru baklagiller (nohut, fasulye, mercimek)
- Tam tahıllı ekmekler, bulgur, kepek
- Baharatlar (karabiber, kırmızı biber, pul biber, hardal)
- Kafein (kahve, çay, kola)
- Alkollü ve gazlı içecekler
- Kızartmalar ve aşırı yağlı yiyecekler
- İşlenmiş etler (sosis, salam, sucuk)
- Çok şekerli gıdalar ve abur cubur
- Süt ve süt ürünleri (laktoz intoleransı varsa)
Mutlaka Bir Uzmana Danışın
Ülseratif kolitli her hasta, kendisi için en uygun beslenme planını oluşturmak üzere mutlaka bir gastroenterolog ve bir diyetisyen (beslenme uzmanı) ile birlikte çalışmalıdır. Diyetisyen, kişinin durumuna, beslenme alışkanlıklarına ve eksikliklerine göre en doğru planlamayı yapacak, gerektiğinde vitamin/mineral takviyeleri önerecektir. Kendi başınıza katı diyetler uygulamak, yetersiz beslenmeye ve hastalığın seyrini olumsuz etkilemeye neden olabilir. |
.webp "Bağırsak Ülseri Belirtileri ve Tedavisi")
