Evet, ülseratif kolit (ÜK), uzun süreli ve yaygın hastalık durumunda kalın bağırsak (kolon) kanseri riskinde artışa neden olabilir. Ancak bu risk mutlak değildir ve birçok faktöre bağlıdır. Modern tıbbi takip ve önleyici stratejilerle bu risk önemli ölçüde yönetilebilir ve azaltılabilir.
Riskin Doğası ve Ölçeği
- Genel popülasyona kıyasla, ülseratif kolit hastalarında kolorektal kanser riski artmıştır. Risk, hastalığın süresi ve tutulum alanı ile doğrudan ilişkilidir.
- Risk, hastalığın ilk 8-10 yılında belirgin şekilde artmaz, ancak bu süreden sonra her geçen yıl kademeli olarak yükselir. 20 yıl sonunda yaklaşık %5-10, 30 yıl sonunda ise %20'ye varan birikimli riskten söz edilebilir.
- Sadece rektumu tutan ülseratif proktit hastalarında kanser riski genel popülasyona yakındır ve belirgin bir artış göstermez.
Risk Artışını Etkileyen Temel Faktörler
- Hastalık Süresi: Hastalık ne kadar uzun süredir varsa, risk o kadar yüksektir.
- Hastalığın Yaygınlığı (Ekstansite): Tüm kolonu tutan (pankolit) hastalarda risk, sadece sol kolonu tutanlara göre daha yüksektir.
- Kronik ve Şiddetli İltihap: Kontrol altına alınamamış, sürekli aktif iltihap, kanser öncüsü olan displazi gelişimini tetikler.
- Primer Sklerozan Kolanjit (PSC) Birlikteliği: ÜK ile birlikte PSC olması, kanser riskini bağımsız olarak ve önemli ölçüde artırır.
- Aile Öyküsü: Birinci derece akrabasında kolon kanseri olan ÜK hastalarında risk daha yüksektir.
Risk Nasıl Azaltılır ve Yönetilir?
- Düzenli Kolonoskopik Takip ve Surveylans (Gözetim): Bu, risk yönetiminin temel taşıdır. Hastalığın yaygınlığına ve süresine göre (genellikle hastalığın 8. yılından itibaren) düzenli kolonoskopiler yapılır. Bu incelemelerde tüm kolondan çok sayıda biyopsi alınarak "displazi" (kanser öncüsü hücresel değişiklik) aranır. Displazi saptanması, kanser gelişmeden önlem alınmasını sağlar.
- İltihabın Etkin Kontrolü: İlaç tedavileri (5-ASA'lar, immünomodülatörler, biyolojik ajanlar) ile hastalığın sürekli remisyonda (sessiz) tutulması, iltihabı azaltarak kanser riskini de düşürür.
- Koruyucu Cerrahi (Profilaktik Kolektomi): Yüksek riskli durumlarda (özellikle yüksek dereceli displazi veya erken evre kanser saptandığında) tüm kolonun cerrahi olarak çıkarılması, kanser riskini ortadan kaldıran kesin bir tedavidir. Günümüzde bu işlem sonrası ince bağırsaktan bir kese yapılarak hastanın doğal yoldan dışkılaması sağlanabilmektedir (İleo-anal poş ameliyatı).
Özet ve Önemli Mesaj
- Ülseratif kolit, özellikle uzun süreli ve yaygın tutulumu olan hastalarda kolon kanseri için bir risk faktörüdür.
- Bu risk, modern tıp sayesinde pasif bir kader olmaktan çıkmıştır. Düzenli kolonoskopik takip programları ile risk etkin bir şekilde izlenir ve yönetilir.
- Displazi veya erken kanser, bu takipler sırasında henüz belirti vermeden saptanabilir ve uygun tedaviyle (cerrahi) tam şifa sağlanabilir.
- Ülseratif kolit hastalarının, gastroenteroloji uzmanları tarafından önerilen takip programlarına sıkı sıkıya uymaları, ilaçlarını düzenli kullanarak iltihabı kontrol altında tutmaları ve yaşam tarzı önerilerine (sağlıklı beslenme, sigaradan uzak durma gibi) dikkat etmeleri hayati önem taşır.
|
.webp "Bağırsak Ülseri Belirtileri ve Tedavisi")
