Ülseratif pankolit nedir?

Ülseratif pankolit, inflamatuar bağırsak hastalıklarından (İBH) biri olan ülseratif kolitin en yaygın ve en şiddetli formudur. "Pan-" tüm, "-kolit" ise kolon (kalın bağırsak) iltihabı anlamına gelir. Dolayısıyla ülseratif pankolit, kalın bağırsağın tamamının (rektumdan başlayıp çekuma kadar) sürekli bir şekilde iltihaplandığı kronik bir hastalıktır. Hastalığın tutulum yeri ve şiddeti, sınıflandırılmasında kritik öneme sahiptir.

Diğer ülseratif kolit formlarına göre genellikle daha şiddetli seyreder. Belirtiler şunları içerir:

• Kanlı ve sık ishal: Günde 10-20 kez veya daha fazla sayıda, kan ve mukus içeren şiddetli ishal atakları görülebilir.
• Karın ağrısı ve kramplar: Şiddetli ve yaygın karın ağrısı.
• Acil dışkılama ihtiyacı (tenesmus): Sık sık ve acilen tuvalete gitme dürtüsü.
• Yüksek ateş: Sistemik iltihabın bir göstergesi olarak ortaya çıkabilir.
• Hızlı kilo kaybı: İştahsızlık, besin emiliminin bozulması ve artan enerji ihtiyacı nedeniyle.
• Şiddetli halsizlik ve yorgunluk.
• Eklem ağrıları, cilt lezyonları, göz iltihabı gibi bağırsak dışı belirtiler daha sık görülebilir.

Tanı, klinik bulgular ve bir dizi testin birleştirilmesiyle konur:

• Kolonoskopi ve Biyopsi: Altın standart tanı yöntemidir. Tüm kolonun görüntülenmesini ve iltihaplı bölgelerden örnek (biyopsi) alınmasını sağlar. Ülseratif pankolitte, rektumdan başlayıp çekuma kadar devam eden yaygın kızarıklık, kırılganlık, ülserler ve kanama alanları görülür.
• Kan Testleri: Enfeksiyonu dışlamak, anemi (kansızlık), iltihap belirteçlerinin (CRP, sedimantasyon) yüksekliğini değerlendirmek için yapılır.
• Dışkı Testleri: Enfeksiyöz nedenleri (bakteri, parazit) ekarte etmek ve dışkıda gizli kan veya iltihap belirteçlerini (kalsiprotesin) ölçmek için kullanılır.

Tedavinin amacı iltihabı kontrol altına almak (remisyon sağlamak), belirtileri gidermek ve komplikasyonları önlemektir.

• İlaç Tedavisi:
  • 5-ASA Grubu İlaçlar (Mesalamin): Hafif-orta şiddetteki ataklarda kullanılır, ancak pankolitte tek başına yetersiz kalabilir.
  • Kortikosteroidler (Prednizolon vb.): Orta-şiddetli atakları kontrol etmek için hızlı etki eden, ancak uzun süreli kullanım için uygun olmayan ilaçlardır.
  • İmmünomodülatörler (Azatioprin, 6-Merkaptopürin): Kortizon dozunu azaltmak ve remisyonu sürdürmek için kullanılır.
  • Biyolojik Tedaviler (Anti-TNF ajanlar: İnfliksimab, Adalimumab; Anti-integrinler: Vedolizumab): Şiddetli veya diğer ilaçlara yanıt vermeyen pankolit olgularında temel tedavi seçeneğidir. Hedefe yönelik, bağışıklık sisteminin belirli kısımlarını baskılayan güçlü ilaçlardır.
  • JAK İnhibitörleri (Tofasitinib): Oral yolla alınan yeni bir biyolojik tedavi sınıfıdır.
• Cerrahi Tedavi: İlaç tedavisine yanıt vermeyen, toksik megakolon gelişen, kontrolsüz kanaması olan veya kanser/displazi saptanan hastalarda yaşam kurtarıcı ve tedavi edici olabilir. En sık yapılan ameliyat total kolektomi (tüm kalın bağırsağın alınması) ve ileal poş-anal anastomoz (IPAA) veya ileostomi (karın duvarına bağırsak açılması) işlemleridir. Cerrahi, hastalığı kalıcı olarak ortadan kaldırır.

Ülseratif pankolit, ülseratif kolitin en yaygın ve ciddi şeklidir. Tüm kolonu tutar, şiddetli belirtilere yol açar ve yakın takip ile agresif tedavi gerektirir. Tedavide biyolojik ajanlar gibi ileri ilaçlar ve gerektiğinde cerrahi önemli bir yer tutar. Hastalığın seyri kişiden kişiye değişmekle birlikte, uzun süreli ve multidisipliner (gastroenteroloji, cerrahi, beslenme uzmanı) bir yaklaşımla etkin bir şekilde yönetilebilir.